[Nettime-nl] Tegenlicht nieuwsbrief 17: Buenos Aires 2002

["Stan van Engelen" <s.van.engelen@vpro.nl>]

=================================================
 ======= VPRO TEGENLICHT NIEUWSBRIEF ======
Deze week:
- Aanstaande zondag: 'Menselijke grondstoffen', 21.00 uur, Net 3
- Achtergronden op http://tegenlicht.vpro.nl
=================================================

== MENSELIJKE GRONDSTOFFEN ==

Morgen, vrijdag 20 december, is het precies één jaar geleden dat in
Argentinië de koppeling tussen de dollar en de Argentijnse peso werd
losgelaten en de bankrekeningen bevroren werden. Er braken al snel rellen
uit, er werd geplunderd en 27 mensen werden door politiekogels
doodgeschoten.

Een half jaar geleden maakten wij (regisseur Marije Meerman en researcher
Gijs Meyer Swantee) voor het programma DNW de uitzending 'Zeg nooit nooit'
over de economische crisis in Argentinië. Het plan was toen om een soort
overlevingshandboek te maken waarin de goed opgeleide middenklasse van
Buenos Aires ons zou leren hoe je, om toch aan een gevarieerd dieet te
komen, tomaten zou moeten kweken op een dakterras. Het was nog maar een
dikke 60 dagen na het uitbreken van de crisis, de bankrekeningen waren nog
geheel ontoegankelijk en het land was vijf presidenten verder. Ter plekke
aangekomen bleek dat we eigenlijk te vroeg waren. Mensen uit de middenklasse
die we spraken bleken nog helemaal niet toe aan een overlevingshandboek. Ze
waren perplex, stonden veelal als verlamd om zich heen te kijken, anderen
waren weer heel, heel boos. De meesten hadden nog genoeg dollars tussen het
matras om op een zuinige manier, ogenschijnlijk onaangetast, door te leven.
De initiatieven die we aantroffen, zoals de buurtparlementen en de
ruilmarkten, ontroerden maar deden vooral naïef aan. Zouden de bewoners van
een wereldstad op deze wijze een crisis kunnen doorstaan en hun samenleving
zelfs ten goede kunnen veranderen?

Nu, eind 2002, is 1 dollar al bijna 4 peso waard. De rente op de leningen
van het IMF en de Wereldbank worden niet meer betaald. Wanneer er weer
verkiezingen plaatsvinden is onduidelijk en als men zou moeten stemmen
verwacht men vooral proteststemmen in de vorm van plakken kaas in de
stemenveloppe. Het aantal mensen dat onder de armoedegrens leeft stijgt nog
steeds, de werkloosheid neemt toe, de economische groei is nog steeds dik in
de min en er zijn tenminste honderd kinderen geteld die aan de hongerdood
gestorven zijn. Op de NRC-voorpagina stond een foto van een kind uit de
provincie Tucuman met een hongerbuik. Een beeld dat wij eigenlijk alleen uit
Afrika kennen.

Van de buurtparlementen wordt niets meer gehoord, er zijn weinig mensen die
zich nog voor kunnen stellen dat er nog politieke oplossingen mogelijk zijn.
De ruilmarkten zijn op sterven na dood. Het ruilgeld, de 'creditos' werden
vervalst en de producten op de ruilmarkt bleken ook onderhevig aan inflatie.
Voor één liter melk, die in eerste instantie 1 credito kostte, moest al gauw
13 creditos betaald worden. Diana, de psychologe uit 'Zeg nooit nooit', die
de helft van haar patiënten in creditos liet betalen zit nu met een strop
van 5000 waardeloze creditos. Haar patiënten betalen nu cash, direct af te
rekenen. Grootgrondbezitters die het nu, door de toegenomen export van hun
producten, wel een stuk beter doen willen niets meer met banken te maken
hebben. Zij rekenen hun Mercedessen niet met creditos af maar met een
vrachtwagen vol met zakken graan.

Maar dit soort vroeg-Middeleeuwse ruilhandel is slechts aan inwoners van het
platteland besteed, in een wereldstad als Buenos Aires moeten bewoners hun
toevlucht zoeken tot meer hedendaagse oplossingen

We vonden een bericht over een tv-show die bedacht was door een groep
werkloze televisiejournalisten en waarbij de te winnen prijs een baan is.
Twee kandidaten strijden om de gunst van het publiek dat per telefoon zijn
stem kan uitbrengen op diegene die men het zieligst vindt. We besloten de
show, die toepasselijk Recursos Humanos (Menselijke Grondstoffen) heet,
centraal te stellen in onze nieuwe uitzending. We volgen hierin Andrea, een
producer die kandidaten voor de show moet selecteren, en Mario, een
toeschouwer die leeft van het verzamelen van afval. Zij hebben oplossingen
gevonden om de huur te betalen of hun kinderen te eten te kunnen geven
waarbij zij de verworvenheden van een moderne samenleving op een nieuwe
manier inzetten. Andrea was een werkloze journaliste die nu tranen moet gaan
trekken. Mario werkte als kok in een grote supermarkt en weet nu waar afval
en eten te vinden. De uitzending is een zwart sprookje geworden dat niet
alleen de vernederingen laat zien die de kandidaten van de televisieshow
ondergaan tijdens deze crisis maar ook de wijze waarop Andrea en Mario
zichzelf opnieuw moeten uitvinden in tijden waarin al hun zekerheden
weggevaagd zijn.

Een jaar geleden, tijdens het uitbreken van de crisis, is er een nieuwe vorm
van demonstreren ontstaan. De middenklasse, normaal gesproken niet echt de
eerste mensen die de straat op gaan, namen van huis hun pannen (in het
Spaans caserolas) mee en al demonstrerend sloegen zij daarop. In de buurt
waar Maxima oorspronkelijk vandaan komt zagen we zelfs mensen op dure
koperen pannen slaan. Afgelopen zomer namen ook vrouwen in de bezette
Palestijnse gebieden hun pannen mee naar demonstraties. Het pannenslaan
lijkt het symbool te worden van de onmacht van mensen die hun vertrouwen in
de politieke middelen verloren hebben. Op de straten van Buenos Aires hangt
een sfeer die ik mij voorstel bij Berlijn of London, begin jaren dertig. Er
is geen uitgesproken vijand, wat er moet gebeuren om hier weer boven op te
komen blijft onduidelijk. Maar dat men niet met de armen over elkaar blijft
toekijken hoe alles in elkaar stort is wel duidelijk. Morgen, vrijdag 20
december, maken alle partijen zich op voor een misschien nog grotere
veldslag dan die van een jaar geleden. Echte honger en totale
uitzichtloosheid leidt tot een opstand en dat is dan ook wat men in de
komende tijd verwacht. Vanuit alle delen van de samenleving zullen de
inwoners van Buenos Aires richting het Plaza de Mayo optrekken; Slaand op
pannen maar eigenlijk niet wetend waar vandaan een oplossing voor hun misère
te kunnen verwachten.

Kijk zondag 22 december om 21.00 naar Menselijke Grondstoffen bij Tegenlicht
op Net 3.

Marije Meerman
Regisseur

> Uitzending: zondag 22 december, 21.00 uur, Net 3. Herhaling op vrijdag 29
december, 15.00 uur, ook op Net 3.

> Meer informatie over de Argentijnse crisis,  plus de uitzending 'Zeg nooit
nooit' op onze website: http://tegenlicht.vpro.nl/9612275


==============================================
Voor meer informatie over Tegenlicht kijk op http://tegenlicht.vpro.nl.
Reacties zijn welkom op tegenlicht@vpro.nl of in het gastenboek op onze
site. Aan- of afmelden voor deze nieuwsbrief: stuur een LEEG bericht met als
onderwerp subscribe / unsubscribe naar
tegenlicht-nieuwsbrief-request@vpro.nl




______________________________________________________
* Verspreid via nettime-nl. Commercieel gebruik niet
* toegestaan zonder toestemming. <nettime-nl> is een
* open en ongemodereerde mailinglist over net-kritiek.
* Meer info, archief & anderstalige edities:
* http://www.nettime.org/.
* Contact: Menno Grootveld (grootveld@nrc.nl).